Kamp 2

Kijk het introductiefilmpje met archeoloog Ivar Schute.

Na een geslaagde opstand op 14 oktober 1943, werd Sobibor met de grond gelijk gemaakt en een bos aangeplant.
Ivar Schute heeft met een aantal collega’s een groot deel van kamp Sobibor opgegraven en op die manier de geschiedenis van het kamp weer zichtbaar gemaakt.
Het is nu aan jullie om met deze vondsten het verhaal van de mensen die er hun dood gevonden hebben, verder in beeld te brengen.

OPDRACHT

Na aankomst van de negentien treinen in Sobibor, werden de Joden uit Nederland naar Kamp 2 gevoerd. Met elk transport kwamen ongeveer 2.000 mensen aan in het vernietigingskamp. In Kamp 2 werden koffers en goederen ingenomen. Daar was ook de uitkleedplaats voor de gevangenen.
Jullie gaan Kamp 2 onderzoeken.
Gebruik daarbij de onderzoeksvragen en aangeven bronnen.
Wanneer er nieuwe vragen bij je opkomen, noteer deze dan.
Noteer ook andere bronnen die je ontdekt.
Maak een kort verslag dat jullie kunnen presenteren aan de andere leerlingen.

VRAGEN

– Wat gebeurde er in Kamp 2?Noteer de verschillende functies van de barakken.

Hoe hielden de nazi’s het idee dat de Joden in een werkkamp waren aangekomen in stand?

Waarom werd de kleding van de gevangen zo zorgvuldig gesorteerd? Wat gebeurde ermee?

– Is het voor mensen van nu voor te stellen dat Joodse dwangarbeiders hun werk konden doen?

Wat zegt Selma daarover?

– Wat zegt Selma over de houding van de Joden uit Nederland?

Vind je deze houding begrijpelijk?

Leg uit waarom?

BRONNEN

Ivar Schute, archeoloog, vertelt in dit filmpje over de aankomst van de Joden en de inrichting van Kamp 1 en Kamp 2.

Tekstbron
In Kamp 2 (Lager 2) was de uitkleedplaats voor de gevangenen die naar de gaskamers gevoerd werden. In dit deel van het kamp stonden verder de barakken waar al hun bagage en kleding door Joodse dwangarbeiders (Arbeitshäftlinge) werden verzameld en naar soort, maat en kwaliteit gesorteerd. Identiteitsbewijzen, brieven en ander schriftelijk materiaal werden er verbrand. In dit gedeelte van het kamp bevonden zich bovendien de moestuinen en de varkens- en paardenstallen. Verder werden hier kippen en eenden gehouden. Tot ongeveer vierhonderd gevangenen, onder wie circa honderd vrouwen, waren in dit deel van het kamp tewerkgesteld.

Aankomst in Sobibor, verteld door overlevende Selma Engel-Wijnberg.
Terwijl de andere gevangenen alles af moeten geven in Kamp 2, wordt zij samen met andere Nederlandse meisjes apart gehouden en aan het werk gezet als dwangarbeider.
Bekijk dit Engelstalige filmpje vanaf 03:29

Tekstbron
Selma Engel-Wijnberg werkte vooral in de sorteerbarakken in Kamp 2, waar de eigendommen van de slachtoffers – koffers, beddengoed, rugzakken – zo snel mogelijk heengebracht werden. (…) ‘Alle kleren moesten gesorteerd worden: jassen bij jassen, mantels bij mantels enz. (…) Geld, wat wij vonden, moesten wij in een koffer doen, wij hebben het echter zo veel mogelijk begraven.’ (…) Vrijwel alle kleding uit de kampen kwam via organisaties als “Kraft durch Freude” bij gezinnen in Duitsland terecht.”

In dit oral history interview ‘Late gevolgen van Sobibor’ vertelt Selma Engel-Wijnberg over de treinreis, haar werk in Kamp 2 en haar mening over de houding van de Hollanders.
Bekijk het fragment van 40:00 – 42:17

Selma komt uit Zwolle maar woont al heel lang in Amerika en spreekt Engels en Nederlands door elkaar:
“Er zaten zoveel mensen in die trein; ik wilde eigenlijk niet naar buiten kijken. Ik herinner me niet veel. Ik kan me niet herinneren dat er een wc was, er stond een ton. Ik weet het niet meer, het werd dag en het werd nacht. We hadden niks te drinken, we hadden niks te eten. Dat herinner ik me, dat we erge honger hadden. We waren bang, doodsbang.
Na drie dagen en nachten kwamen we aan en er was politie en de honden gingen tekeer, die liepen over de trein. Je hoorde geweerschoten. Ze waren zeker bang dat we wegliepen. Maar je kon nergens naartoe. We waren gewoon stomme Nederlanders. De Hollanders waren stom. We waren zo naïef; we vertrouwden de koningin en alles.
Ze waren zo aardig, prachtige gezinnen… Dus, we kwamen in Sobibor aan. De deur ging open en ze begonnen te slaan en te schreeuwen, we vielen over elkaar heen. Er was een kleine lorrie en ze deden oude mensen in de lorrie. Ik herinner me een jongen, die dacht stoer te zijn, en die ging op die lorrie zitten. Die ging zo de gaskamer in. Nooit meer teruggezien. We waren op een transport van 2000 mensen en vier uur later was iedereen dood.
Ik vind het zo erg dit te moeten vertellen.
Hoe is het mogelijk. Hoe is het mogelijk dat niemand iets deed. Ik zag jongens lopen, naakt. Die moesten hun kleren afgeven en dan werd er gezegd: ‘Kom, we gaan onder de douche. Jullie moeten rennen, snel een douche nemen.’”

VRAGEN (vervolg)

Op 14 oktober 1943 komen Joodse gevangenen in opstand tegen de SS’ers en de Oekraïense bewakers. De opstand werd door een kleine groep  voorbereid; om verraad en paniek te voorkomen werden de overige gevangenen pas op het allerlaatste moment op de hoogte  gesteld. Van de 650 Joodse gevangenen hebben 47 de oorlog overleefd, onder wie 18 Nederlanders.

Daags na de opstand wordt het kamp opgeheven, ontruimd en met de grond gelijk gemaakt. De nazi’s probeerden geen sporen na te laten en alle spullen die nog in Kamp 2 aanwezig waren, werden verbrand of in afvalkuilen in de grond gestopt. De archeologen vonden hier duizenden voorwerpen: Nederlands kleingeld, bestek, borden, crème, tandenborstels, sieraden, ringen en brillen.

– Onderzoek de sieraden die de archeoloog in zijn hand houdt.

Wat kun je ervan zeggen?

– Had je het kruisje op de foto hierboven verwacht in een vernietigingskamp voor Joden?

Wat kun je hier voor conclusie uit trekken?

Werden de Joden door de nazi’s vervolgd omdat ze het joodse geloof hadden?

Waren er ook rooms-katholieke Joden?

Kijk op www.joodsmonument.nl en zoek de foto van Sallie de Leeuw. Het zou zijn bril kunnen zijn. Er zijn duizenden vondsten gedaan waar nooit een naam aan kan worden verbonden. Er zijn hier geen honderdduizenden mensen vermoord, er is honderdduizenden keren één mens vermoord.

In de volgende les ga je het levensverhaal bekijken van Sallie de Leeuw >>