Kamp 1 en 2

Sobibor was een vernietigingskamp in Oost-Polen waar de nazi’s in de Tweede Wereldoorlog minstens 170.000 Joden vermoordden, waaronder 34.313 Joden uit Nederland.
Na een geslaagde opstand op 14 oktober 1943, werd het kamp met de grond gelijk gemaakt en een bos aangeplant. De nazi’s wilden de geschiedenis letterlijk van de kaart vegen, alsof deze wandaden nooit hadden plaatsgevonden.

OPDRACHT

Na aankomst uit Westerbork van de negentien treinen in Sobibor, werden de Joden naar Kamp 2 gevoerd. Met elk transport kwamen ongeveer 2.000 mensen aan in het vernietigingskamp. In Kamp 2 werden koffers en goederen ingenomen. Daar was ook de uitkleedplaats voor de gevangenen.
Sobibor was verdeeld in drie kampen. In Kamp 1 leefden de Joodse dwangarbeiders, in Kamp 3 was de gaskamer. Jullie gaan Kamp 2 onderzoeken. Gebruik daarbij de onderzoeksvragen en de bronnen. Wanneer er nieuwe vragen bij je opkomen, noteer deze dan. Noteer ook andere bronnen die je ontdekt. Maak een kort verslag dat jullie kunnen presenteren aan de andere leerlingen.

VRAGEN

Wat gebeurde er in Kamp 2?

Noteer de verschillende functies van de barakken.

Hoe komt het dat er zoveel gevonden voorwerpen uit Nederland afkomstig zijn en veel minder voorwerpen van Joden uit Polen?

Sommige gevangenen konden bij aankomst een kaart schrijven naar familie in Nederland. Waarom stimuleerden de nazi’s dat?

BRONNEN

Ivar Schute, archeoloog, vertelt in dit filmpje over de aankomst en de inrichting van Kamp 1 en Kamp 2

In Kamp 2 (Lager 2) was de uitkleedplaats voor de gevangenen die naar de gaskamers gevoerd werden. In dit deel van het kamp stonden verder de barakken waar al de bagage en kleding door Joodse dwangarbeiders (Arbeitshäftlinge) werden verzameld en naar soort, maat en kwaliteit gesorteerd. Identiteitsbewijzen, brieven en ander schriftelijk materiaal werden er verbrand. In dit gedeelte van het kamp bevonden zich bovendien de moestuinen en de varkens- en paardenstallen. Verder werden hier kippen en eenden gehouden.
Ongeveer vierhonderd gevangenen, onder wie circa honderd vrouwen, waren in dit deel van het kamp tewerkgesteld. Zij leefden in barakken in Kamp 1.

Selma Engel-Wijnberg is een van de weinigen die Sobibor overleefde. Filmmaker Ad van Liempt maakte in 2010 samen met Esmeralda Böhm een documentaire over haar.
Selma vertelt hier over de aankomst in Sobibor. Zij wordt er met nog 8 andere meisjes uitgepikt om in het kamp te werken.
https://www.uitzendinggemist.net/aflevering/12417/Nos_Selma_De_Vrouw_Die_Sobibor_Overleefde.html
Kijk vanaf 09:54 – 11:23

VRAGEN (vervolg)

Op 14 oktober 1943 komen Joodse gevangenen in opstand tegen de SS’ers en de Oekraïense bewakers.
De opstand werd door een kleine groep voorbereid; om verraad en paniek te voorkomen werden de overige gevangenen pas op het allerlaatste moment op de hoogte gesteld. Van de 650 Joodse gevangenen hebben 47 de oorlog overleefd, onder wie 18 Nederlanders.
(Bronnen: https://sobiborinterviews.nl/nl/de-opstand/voorbereiding en Vernietigingskamp Sobibor, Jules Schelvis)
Daags na de opstand wordt het kamp opgeheven, ontruimd en met de grond gelijk gemaakt. De nazi’s proberen alle sporen uit te wissen en alle spullen die nog in Kamp 2 aanwezig zijn, worden verbrand of in afvalkuilen in de grond gestopt. Daar is van alles gevonden door archeologen. Nederlands kleingeld, bestek, borden, crème, tandenborstels, sieraden, ringen, bril.

We weten niet van wie deze sieraden zijn. We kunnen het niet zeker weten, maar we concentreren het onderzoek verder op Elly Herschel. Zij kwam tegelijk met Selma Engel in Sobibor aan en werd er eveneens uitgepikt om te werken. Het hangertje met de davidsster had haar sieraad kunnen zijn.

Hoe oud was zij toen ze in Sobibor aankwam?

Wat voor werk deed zij in Kamp 1?

BRONNEN

In Kamp 1 (Lager 1) waren woonbarakken voor de Joodse dwangarbeiders (Arbeitshäftlinge), een keuken, de appèlplaats en werkbarakken, waarin tewerkgestelde Joodse gevangenen ten behoeve van de SS-manschappen allerhande werkzaamheden moesten verrichten. Hier waren de barakken voor de wasserij, verstellerij, strijkerij en bakkerij, en voor de kleermakers, timmerlieden, monteurs en schilders.

https://www.pudv.nl/sobibor/
Informatie over misleidende post die Joodse dwangarbeiders zoals Elly Herschel (geb. Zwolle) moesten schrijven.

In Sobibor zijn duizenden vondsten gedaan waar nooit een naam aan kan worden verbonden.

Er zijn hier geen honderdduizenden mensen vermoord, er is honderdduizenden keren één mens vermoord.

In de volgende les ga je het levensverhaal bekijken van Elly Herschel >>