Gaskamers

Kijk het introductiefilmpje met archeoloog Ivar Schute.

Na een geslaagde opstand op 14 oktober 1943, werd Sobibor met de grond gelijk gemaakt en een bos aangeplant.
Ivar Schute heeft met een aantal collega’s een groot deel van kamp Sobibor opgegraven en op die manier de geschiedenis van het kamp weer zichtbaar gemaakt.
Het is nu aan jullie om met deze vondsten het verhaal van de mensen die er hun dood gevonden hebben, verder in beeld te brengen.

OPDRACHT

Kijk het filmpje waarin Ivar Schute, archeoloog, vertelt over Kamp 3.

Jullie gaan de gaskamers in Kamp 3  onderzoeken.
Gebruik daarbij de onderzoeksvragen en aangeven bronnen.
Wanneer er nieuwe vragen bij je opkomen, noteer deze dan.
Noteer ook andere bronnen die je ontdekt.
Maak een kort verslag dat jullie kunnen presenteren aan de andere leerlingen.

VRAGEN

Probeer antwoorden te vinden op vragen over de gaskamers.

Was het gebouw van steen of van hout?

Wat zijn de afmetingen?

Hoe kon de plek in het bos worden herkend?

Leg uit waarom het woord moordmachine wordt gebruikt.

Wat valt je op?

BRONNEN

Bekijk in de documentaire ‘Sobibór geeft na 70 jaar geheimen prijs’ de volgende fragmenten:

03:13 – 04:56 Over de opzet van het vernietigingskamp. Wat de archeoloog gevonden heeft: voorwerpen die mensen tot het allerlaatst bij zich hadden.

07:14 – 09:00 Over opgravingen van de gaskamers.

Kijk vanaf: 10:18 – 11:47 over de massagraven en het verbranden van de lijken.

Tekstbron
Hoe goed het fundament bewaard was gebleven, was wel een verrassing. Wie nu voor (blootgelegde fundering van) het gebouw staat, ziet duidelijk de contouren van een rechthoekig gebouw van ongeveer 18×24 meter. Een lange gang scheidt een westelijk en oostelijk deel, beide met vier gaskamers. Aan de westzijde is dit wat minder goed zichtbaar omdat daar de bouw van een monument in 1965 een deel van de fundamenten heeft verwoest. Het is de ironie ten top: het monument dat de herinnering moet dienen, vernielt de nog aanwezige fysieke resten. Aan de achterkant van het gebouw is een aparte ruimte te zien waar de motor gestaan moet hebben die het koolmonoxide produceerde. Aan de buitenzijde van de verschillende kamers moeten deuren hebben gezeten die na de vergassing door het Joodse Sonderkommando werden geopend (deze dwangarbeiders moesten de lijken ‘verwerken’). De lichamen gingen vervolgens per smalspoor naar verbrandingsstapels.

VRAGEN (vervolg)

Wat kunnen we volgens de archeoloog Ivar Schutte leren van deze opgravingen?

Ben je het met hem eens?

BRONNEN

Tekstbron
Archeoloog Ivar Schute vertelt over Kamp 3:
“Van deze plek is alleen archeologisch bewijs. Er is geen kaart, geen fotomateriaal, niets. Kamp 3 was een soort ‘kamp in het kamp’ waar de gaskamers zich bevonden, de lijken werden verbrand en de resten in asputten werden gegooid.
Joodse dwangarbeiders deden het werk en woonden ook in Kamp 3. Ze werden het Sonderkommando genoemd (speciaal commando). Niemand van hen heeft het overleefd. Wel zijn er getuigenissen en tekeningen van een aantal bewaarders, zoals Franz Hödl, die de gaskamers in detail tekende omdat hij er werkte. Wat mij opvalt aan de verschillende kaartjes en reconstructies is dat ze allemaal enigszins op elkaar lijken en ongeveer de daadwerkelijke situatie weergeven, maar geen enkele klopt in detail. Dus alle ruimtelijke info komt uit het archeologisch onderzoek. De indeling van de gaskamers, de barak van het Sonderkommando, de graven, het hek eromheen, de plekken waar de lichamen verbrand werden. We weten nu precies waar en hoe groot en hoeveel”.

Bekijk in dit interview op NPO Wetenschap Special Archeologie WOII het fragment van 05:06 – 05:35

Bij opgravingen bij de gaskamers in Sobibor werd het naamplaatje van Deddie Zak gevonden.

Bekijk dit korte filmpje in Andere Tijden waarin Lies Caransa vertelt over haar neefje.

Met deze vondst gaan we in Les 2 verder.

In Sobibor zijn duizenden vondsten gedaan waar nooit een naam aan kan worden verbonden.

Vaak wordt gezegd: Er zijn hier geen honderdduizenden mensen vermoord, er is honderdduizenden keren één mens vermoord.

In de volgende les ga je het levensverhaal bekijken van Deddie Zak >>